SAĞLIKTA YAPAY ZEKA: TEŞHİSTEN TEDAVİYE

Yapay Zeka, artık tıbbın geleceği değil; bugünü. Hastalıkların daha doğru teşhisinden kişiselleştirilmiş tedavi planlarının geliştirilmesine kadar sağlık sistemlerinin bir parçası olma yolunda ilerliyor. Tıbbı daha hassas, daha önleyici ve daha erişebilir hale getirerek hastalıkların teşhis, tedavi ve izlenme biçimlerini temelden değiştiriyor. Veriye dayalı tıbbın ön plana çıkması ve sağlık alanındaki inovatif değişimler sağlıkta bütüncül bir yaklaşımın oluşmasına zemin hazırlıyor. Dünya genelinde 2023 yılında 7 milyar USD olarak gerçekleşen sağlıkta yapay zeka pazarının 2035 yılında 120 milyar USD’ye ulaşacağı tahmin ediliyor. Amazon, İBM ve Microsoft gibi dev firmalar sağlıkta YZ yatırımlarına ciddi kaynak aktarıyor.

SAĞLIKTA YAPAY ZEKA NEDİR? 

Sağlık alanında YZ sistemleri, laboratuvar testleri, görüntüler veya hasta geçmişleri gibi karmaşık tıbbi verileri analiz ederek tahminlerde bulunabilir, klinik kararları destekleyebilir veya tekrar eden görevleri otomatikleştirebilir.

YZ’nin gücü devasa miktarda bilgiyi hızla işleyebilmesi ve doktorların gözden kaçırabileceği kalıpları tesbit edebilmesidir. Örneğin, bir radyolog bir görüntüyü analiz etmek için dakikalar harcarken, bir YZ aracı saniyeler içinde binlerce görüntüyü inceleyebilir ve muhtemel sorunları işaretleyebilir.

ERKEN TEŞHİS VE TANI 

YZ’nin tıpta en etkileyici kullanım alanlarından biri erken teşhis ve tanıdır. YZ destekli araçlar artık röntgen, MR ve BT (bilgisayarlı tomografi) taramalarını son derece hassas bir şekilde analiz edebiliyor. Milyonlarca tıbbi görüntüyle eğitilen algoritmalar, kanser, zatürre veya kırıkların tesbitinde kullanılabiliyor.

Patoloji alanında ise YZ, doku örneklerini inceleyerek kanserli hücreleri belirleyebiliyor.YZ şüpheli bölgeleri vurgulayarak patoloji uzmanının dikkatini o noktalara yönlendirebiliyor. Devlet ve Vakıf Üniversite Hastaneleri farklı alanlarda pilot projeler geliştirmeye devam ediyor.

KİŞİSELLEŞTİRİLMİŞ TEDAVİ 

Sağlıkta YZ uygulaması, hastanın genetik verileri, yaşam tarzı ve tıbbi geçmişini analiz ederek en uygun tedavi protokolünün belirlenmesine yardımcı olarak kişileştirilmiş tedavi imkanı sağlar. Bu şekilde aslında Hipokrat’ın “Hastalık yoktur, hasta vardır.” yaklaşımı hayata geçirilmiş olur. Burada üzerinde durulan nokta, hastanın sadece fiziksel bir bozukluk olarak değil onun aynı zamanda bir insan olduğunun,  değerlerinin, beklentilerinin, kaygılarının ve duygularının olduğunun da unutulmaması gerektiğidir.

Yakın zamana kadar (YZ) vaatlerinden konuşulurken; bugün, somut bir gerçek haline geldi.

SANAL ASİSTANLAR VE UZAKTAN İZLEME

YZ destekli sanal sağlık asistanları, hem kliniklerde hem de evlerde giderek yaygınlaşıyor. Bu asistanlar, hastalara ilaç alma hatırlatmaları yapabiliyor, basit sağlık sorularına cevap verebiliyor ya da belirtileri izleyip gerektiğinde sağlık personellerine uyarı gönderebiliyor.

Diyabet ya da kalp yetmezliği gibi kronik hastalıklara sahip hastalar için,; giyilebilir cihazlar sürekli olarak kan şekeri düzeyi veya kalp atış hızı gibi sağlık verilerini topluyor. Bu veriler YZ tarafından analiz edilerek anlık izleme sağlanıyor ve sorunlar büyümeden müdahale edilebiliyor.

Randevu bilgilerinin telefon, e-posta veya SMS ile hatırlatılması, otahlil ve radyoloji sonuçlarının bilgilendirilmesi hali hazırda yaygın olarak kullanılan uygulamalar.

İLAÇ GELİŞTİRMEYİ HIZLANDIRMAK 

Yeni bir ilacın geliştirilmesi uzun yıllara ve ciddi maddi kaynaklara ihtiyaç duyar. YZ, ilaç geliştirme aşamasında hedefleri belirleyip ürün  tasarımını optimize ederek bu süreci önemli ölçüde hızlandırıyor. Moleküllerin birbirleriyle nasıl etkileşeceğini simüle ederek ya da belirli bileşiklerin etkinliğini tahmin ederek, YZ umut verici ilaç adaylarını çok daha hızlı belirleyebiliyor.

ETİK VE PRATİK  ZORLUKLAR 

YZ’nin sağlık hizmetlerine entegrasyonunun birçok zorluğu da bulunmaktadır. Başarılı bir dijital dönüşüm için güven oluşturmak, klinik uygulamalardaki erişim sorunlarını aşmak ve yüksek kaliteli sağlık verilerine ulaşmak gereklidir. Ayrıca kamu hastanelerinde sürdürülebilir finansmanın sağlanması ve YZ’nin klinik iş akışlarına entegre edilmesi büyük önem taşımaktadır.

Her ne kadar YZ büyük bir potansiyel taşısa da sağlık gibi hayatı bir alanda bazı etik ve pratik sorunları beraberinde getiriyor. En başta gelen endişelerden biri, veri gizliliğidir. Sağlık verilerinin korunması, YZ sistemlerinin eğitilmesinde kullanılan verilerin anonimleştirilmesi ve kötüye kullanımın önlenmesi büyük önem taşır.

Bir diğer önemli konu, sorumluluk meselesidir. Yapay zeka destekli bir sistemin hatalı teşhis koyması durumunda bu hatadan kim sorumlu olacaktır? Hekim mi, sistem geliştirici mi yoksa kurum mu?

Sonuç: Yakın zamana kadar (YZ) vaatlerinden konuşulurken; bugün, somut bir gerçek haline geldi. Sağlık hizmetlerindeki zorluklar ve karmaşıklıklara çözüm aranırken, YZ sadece bir araç olarak değil, sağlık hizmetleri sunumunu yeniden şekillendiren dönüştürücü bir güç olarak ortaya çıkıyor.

Yapay zeka doktorların yerini almıyor; onları güçlendiriyor. Sağlık hizmetlerini hastalığa müdahaleden önleyici sağlık hizmetine, genelden kişisele dönüştürüyor. Veri ve işlem gücünden faydalanarak hastalıkların daha erken tesbit edilmesine, daha etkili tedavi edilebilmesine ve hastaların daha akıllı biçimde izlenmesine zemin hazırlıyor.

Hastalar için bu, daha hızlı teşhisler, daha iyi sonuçlar ve daha duyarlı bir bakım anlamına geliyor. Doktorlar ve araştırmacılar içinse daha fazla araç, daha fazla içgörü ve daha fazla zaman demek.

Yapay zeka doktorların yerini almıyor. Onları güçlendiriyor. Sağlık hizmetlerini hastalığa müdahaleden önleyici sağlık hizmetine, genelden kişisele dönüştürüyor.